فضای مجازی، برنامه نویس دنیای حقیقی

|
۱۳۹۹/۰۶/۰۱
|
۱۸:۰۶:۲۸
| کد خبر: ۱۰۴۷۸۶۸
فضای مجازی، برنامه نویس دنیای حقیقی
مشاهده پست ها و لایوهای بی محتوا در اینستاگرام، انتشار اخبار کذب در شبکه های اجتماعی، ترند شدن صفحات افرادی که خود را تاثیرگذار می نامند اما در پس این تاثیر گذاری آرام آرام ذائقه مخاطب و فرهنگ جامعه را تغییر می دهند برای اهل رسانه، جامعه شناسان و روانشناسان چالش هایی را به وجود آورده است، چالش هایی که از یک سو سعی در آگاه سازی مخاطب و سم زدایی از شبکه های اجتماعی دارد و از سوی دیگر خود ثمره اهمال کاری در زمینه آموزش سواد رسانه ای و نبود نظارت بر این جریان است.

به گزارش خبرگزاری برنا از گیلان ؛ فضای مجازی، دنیای گسترده ای از اطلاعات و شبکه ی سهل الوصولی برای ارتباطات است. در روزهایی که استفاده از فضای مجازی بخشی از برنامه زندگی روزمره شده است و بسیاری از افراد برای دریافت اخبار، سرگرمی، خرید و حتی برای آموزش به این فضا روی می آورند شاهد جو مسمومی از مطالب و محتواهایی هستیم که چشم و گوش مخاطب آگاه را می آزارد و مخاطب نا آگاه را در خود غرق می کند.

مشاهده پست ها و لایوهای بی محتوا در اینستاگرام، انتشار اخبار کذب در شبکه های اجتماعی، ترند شدن صفحات افرادی که خود را تاثیرگذار می نامند اما در پس این تاثیر گذاری آرام آرام ذائقه مخاطب و فرهنگ جامعه را تغییر می دهند برای اهل رسانه، جامعه شناسان و روانشناسان چالش هایی را به وجود آورده است، چالش هایی که از یک سو سعی در آگاه سازی مخاطب و سم زدایی از شبکه های اجتماعی دارد و از سوی دیگر خود  ثمره اهمال کاری در زمینه آموزش سواد رسانه ای و نبود نظارت بر این جریان است. اما به راستی سهم هر کدام ازعوامل مخاطب، دارنده صفحه مجازی که خود را به نوعی تاثیرگذار می داند و جامعه در ایجاد و دامن زدن به چنین فضای مسموم و اغواکننده ای تا چه اندازه است؟

با اتخاذ رویکردی پدیدار شناختی سهم هر یک از این عوامل را در پدیدایی این جو و گسترش آن بررسی می کنیم.

 

مخاطب

گوستاو لوبن، جامعه شناس از مفهوم توده ها وتفاوت مردمان در هرتوده صحبت می کند از نظر او وقتی انبوهی از افراد در کنارهم گرد می آیند روح جمعی نیز در میان آنها دمیده می شود که با عقاید و احساساتشان متفاوت است. بر این اساس او از چهار توده اتفاقی، قراردادی، نمایشی و فعال یاد می کند. بر مبنای این نظریه، شکل گیری توده مخاطبان در صفحه ای ابتدا اتفاقی بوده و باقی ماندن آنها در این صفحات بیشتر به شکلی قراردادی و بر مبنای محتوای صفحه، جایزه ها و عوامل انگیزشی که مخاطب را وسوسه به دنبال کردن چنین صفحاتی می کند و بعضا پیگیری و بی خبر نماندن از اتفاقات روز است. مخاطبین با دنبال کردن افرادی که در صفحات اجتماعی خود را مطرح می کنند و تداوم این مسئله، با دادن بازخورد و بازنشر محتوای این صفحات صحه بر فعالیت دارنده ی صفحه می گذارند و به نوعی با این کار خودآگاه و ناخودآگاه حمایت خود را از صاحب صفحه و محتوا اعلام می کنند. حال اگر مخاطب محتوایی نابه هنجار، مصرف زده، تصویری که برشی از زندگی خصوصی صاحب صفحه است را دنبال کند آیا در فهم محتوا، هدف و برنامه پنهان آن، کنترل احساسات خود، کنترل اعتماد به نفس خود و تشخیص اینکه آیا صفحه مجازی که به شکل عمومی مورد بازدید قرار می گیرد محل انتشار تصاویر شخصی، عاشقانه، دارایی و از این دست مفاهیم است یا نه، توانایی دارد؟ آیا مخاطب نوجوان توانایی دارد تا جلوی همنوا شدن خود را با جو آسیب زای لایوهای سراسر ابتذال و بی محتوا بگیرد؟ آیا یک خانم جوان می تواند تشخیص دهد که تصویر کادوی سالگرد ازدواجی که بلاگر جوان و همسن و سال او منتشر کرده است هدیه ای از طرف حامی مالی صفحه است و قبل از ثبت تصویر عاشقانه و محبت آمیز چیزی جز روزمرگی و بالا پایین زندگی نبوده و نیست؟ آیا مرد جوانی که مخاطب صفحه ای است می تواند واقع گرایانه خود و دارایی هایش و جایگاه اجتماعی اش را ارزیابی کند؟ یک مادر جوان روی استفاده فرزندش از فضای مجازی کنترل دارد؟ آیا مخاطب صرفا برای سرگرمی صفحات مبتذل پر بیننده داخلی و خارجی را دنبال می کند؟ یعنی مخاطب برای سرگرمی به ابتذال روی آورده است و محتوای سخیف را مسبب شادی و خنده خود می داند؟ آیا مطابق با آنچه باوئر درباره مخاطب سرسخت نظر داده است، مخاطب توان سرسختی و سر باز زدن از تحت تاثیر قرار گرفتن در برابر محتوای نابه هنجار ودون مایه را داراست؟ و آیا بر مبنای همان الگو که باوئر مطرح کرد می تواند انتخاب گر باشد؟ لازم به بررسی است که برخورد مخاطبان با محتوای رسانه های مجازی به شکلی فعال است یا منفعل.

اینفلوئنسر(تاثیرگذار)

بسیاری از اینفلوئنسرها بر مبنای الگوی استفاده و رضایت صفحه خود را بالا می آورند. صفحه هایشان اغلب آموزشی و یا شرح روزمرگی است، معمولا آموزش های آرایشی، آشپزی، ورزشی، طنز و سرگرمی و به تصویر کشیدن روزمرگی و زندگی خصوصی را محتوای صفحه خود انتخاب می کنند، صفحه خود را فارغ از جنسیت زدگی و مناسب با هر قشری می دانند. تبلیغات می گیرند و بر این مبنا زیرکانه سود می کنند. سود کردن بخشی از ماجراست اما آنچه در این بین و در سایه همان تاثیرگذاری مضمحل می شود مفهوم فرهنگ است که در رسانه حل شده و به خورد مخاطب می رود. فرد تاثیرگذار نحوه پوشش و سبک زندگی خود را به نمایش می گذارد، مخاطب رشد او را می بیند، نحوه صحبت کردن، رنگ و لعاب صفحه و مصرف گرایی صاحب صفحه، حرص و طمع مخاطب را قلقلک می دهد و فرهنگی که با خون جگر نظام تعلیم و تربیت، جامعه و خانواده شکل گرفته رفته رفته سر ناسازگاری و تغییر می گذارد. اینفلوئنسرها این تغییر و تاثیر را ناخواسته و تحت تاثیر توانمندی های اداره صفحه و جاذبه محتوای صفحه می دانند اما باید گفت که اگر قرار بود این جذابیت ها به شکلی ناخواسته و برخلاف میل صاحب صفحه کنجکاوی مخاطب و تغییر ذائقه او را برانگیزد پس گذاشتن نام تاثیر گذار روی کسی که کنترلی در تاثیرگذاری روی مخاطبش ندارد کار عبثی خواهد بود. هر فرد با قصد و هدف مشخصی صفحه ای را در معرض نمایش قرار می دهد. اما آیا فرد تاثیرگذار می تواند توان مالی، شرایط دینی، اجتماعی و تفاوت های طبقاتی را در تولید محتوا مد نظر قرار دهد؟ آیا فلان بیوتی یا فلان صفحه پر مخاطب می تواند در نظر بگیرد که جامعه شکلی یک دست ندارد و باید در انتشار بسیاری از مسائل خودداری کند؟ آیا خواننده ای که ساعات نزدیک صبح را برای پخش لایو در نظر می گیرد به اختلاف ساعت بین کشوری که در آن سکونت دارد و کشوری که بیشتر مخاطبان نوجوانش در آن هستند را در نظر گرفته  یا به عمد آن ساعت را برای القای نافرمانی نوجوان از قوانین خانواده اش انتخاب کرده است؟ آیا صحبت های و حرف ها و تکه کلام های اینفلوئنسرها دردی را در جهت فرهنگسازی و دعوت مردم به آرامش دوا کرده یا بالعکس بر خشونت، تفرقه افکنی و ایجاد چند دستگی میان مخاطبان می افزاید؟ آیا الگوی مصرف گرایی کشورهایی که اینفلوئنسرها در آن حضور دارند متناسب با جامعه ای سنتی و در حال توسعه است؟ آیا القای این مصرف گرایی اهرم خشم، حقارت و خودباختگی را در مخاطب فعال نمی کند؟ اینفلوئنسر در کنار سودکردن های کلانش سواد رسانه ای را یاد گرفته است؟ آیا نمی داند که تصویر اتاق خواب، فضای داخل منزل، تفریحات خانوادگی و دوستانه، دارایی ها و احساسات و عواطفش خصوصی ترین بخش زندگی او هستند و خیلی از تصاویری که در قاب گوشی به رخ دیگران می کشد جز اسرار و تصاویر مگوست؟

 

جامعه

در بیشتر بررسی ها جامعه نقش قربانی و آسیب دیده را ایفا می کند. جامعه را پدیده ای که از دل همین لایوها و بدست همین مخاطبین و تاثیرگذارها ساخته می شود نباید دید، بلکه جامعه به مثابه موجودی زنده است که با قوه قهری، تربیتی و ظرفیت اقناعی فرهنگ خود باید ناظر به فضای مجازی و ناظر به روند شکل گیری فرهنگ ها و خرده فرهنگ های جدید در بطن خود باشد. در دیدگاه رایزمن، جامعه شناس، سیر تحول جوامع از سنت گرا به فرد گرا و در نهایت مصرف گرا پیش بینی شده است. اگر جوامع توان اقناعی و جاذبه های خود را در پای بندی افراد به سنن و آداب و رسوم از دست دهد و فرهنگ ناظر اجتماعی نباشد کم کم به سمت و سویی می رود که افراد خود را از درون و بر مبنای خوشایند خودشان هدایت می کنند و این دل به خواه بودن رفتار بدون نظارت اجتماعی کم کم مصرف گرایی و نا آگاهی جامعه را به انحطاط می برد چرا که صرفه جویی، کوشش و تلاش رنگ می بازد و دیگر فردی به اخلاق وقعی نمی نهد و چه بسا پس از مدتی مصرف زدگی به دلزدگی و دلزدگی به پوچی و بحران های روحی می انجامد. آیا جامعه در یادگیری و یاددهی سواد رسانه ای عملکرد درستی داشته است؟ آیا جامعه قابلیت حفظ تعادل در استفاده از فضای مجازی و اعتماد به آن را داشته است؟

در تفسیر سه عامل مطرح شده انگشت اتهام ولنگاری مجازی به سمت کدام یک از عوامل است؟ آیا جامعه، مخاطب و گردانندگان صفحات مجازی نقش یکسانی در ایجاد این بی بند و باری و آسیب دارند؟

 

کیارش اخوان- دانش‌آموخته جامعه‌ شناسی

 

نظر شما